Historia szkoły

Wstęp

Szkoła jest bardzo ważnym elementem w życiu każdego człowieka, kształtuje osobowość, wyrabia pogląd na życie, dostarcza niezbędnej wiedzy, aby móc żyć i funkcjonować w dzisiejszym społeczeństwie.

Obecnie szkoła przeżywa szereg reform, które w większym lub w mniejszym stopniu zmieniają jej oblicze.

Na drodze swego rozwoju napotyka wiele trudności, poszukuje rozwiązań.

Myślę, że współczesna szkoła może skorzystać z doświadczeń szkoły przedwojennej. Historia udowodniła, że jej metody nauczania i wychowania sprawdziły się, o czym świadczy postawa uczniów i absolwentów. W obliczu zagrożenia germanizacją, w czasach okupacji hitlerowskiej stanęli godnie do walki o wolną i niepodległą Polskę.

W pracy próbowałem przedstawić dzieje Szkoły Podstawowej w Pogorzeli od XVII wieku do czasów współczesnych.

Zgromadzone materiały dotyczą historii szkoły na prowincji, która przez cały czas istnienia napotykała na liczne trudności, ale zawsze dzięki patriotycznym postawom społeczeństwa wychodziła zwycięsko.

Główne problemy, jakie napotykało szkolnictwo polskie to walka z zaborcą o naukę w języku ojczystym, brak programów nauczania i odpowiedniej kadry nauczycielskiej oraz problemy lokalowe.

Szkoła przedwojenna i powojenna to także szereg sukcesów.

Szkoła na prowincji odgrywała ważną rolę w życiu jej mieszkańców, uczniowie swymi występami uświetniali różnego rodzaju uroczystości kościelne i państwowe.

Szkoła była ośrodkiem kultury i nauki młodzieży.

Praca została podzielona na trzy części ułożone chronologicznie. Pierwsza zawiera dzieje pogorzelskiej szkoły do odzyskania przez Polskę niepodległości.

W drugiej przedstawiono losy szkoły w okresie międzywojennym, a w trzeciej czasy powojenne szkoły.

Treść pracy w dużym stopniu warunkowały dostępne materiały.

Są to głównie kroniki pisane przez dyrektorów i nauczycieli tej placówki oświatowej.

Do pracy dołączono zestawienie tabelaryczne nauczycieli uczących w „podstawówce” pogorzelskiej zatrudnionych przed 1999 rokiem.

Historia Szkoły Podstawowej w Pogorzeli.

Szkoła przed rokiem 1919.

Pierwsze wzmianki o szkole w Pogorzeli znajdują się w opisie dotyczącym wizyty sufragana poznańskiego księdza Jana Gnińskiego[1] w 1684 roku, który wspomina ją takimi słowami: „Rektorem szkoły, pełniącym zarazem obowiązki organisty, jest uczciwy Wawrzyniec: zamieszkuje on dom rektorski, do którego należą dwa ogrody”.[2]

Kolejne informacje o istnieniu szkoły pogorzelskiej dotyczą późniejszych czasów, a pochodzą z zapisów w najstarszej, ocalałej, pogorzelskiej kronice szkolnej.

Spora ich część sporządzona została w języku niemieckim, przede wszystkim z tego względu, że, Wielkopolska, a z nią Pogorzela i okolice znalazła się od 1793 roku w granicach zaboru pruskiego. Pierwszym protokolantem tejże kroniki jest Kazimierz Kosiński, który jak wynika z dalszej relacji był kierownikiem tej szkoły (Schulleiter).

Swój pierwszy wpis Kosiński zaopatrzył datą 1 luty 1874 r., choć pokrótce odwołuje się do wydarzeń wcześniejszych z roku 1834 (kiedy to został kierownikiem tutejszej szkoły), a nawet skromnie relacjonuje fakty z 1820 roku.

Z tytułu pierwszej strony kroniki „Chronik der katolischen Schule in Pogorzela” opatrzonej okrągłą pieczęcią o treści: „KATOLICKA SZKOŁA – POGORZELA - POW. KOŹMIŃSKI” poznajemy pierwszą oficjalną nazwę pogorzelskiej szkoły powszechnej[3]. Katolicka Szkoła w Pogorzeli mieściła się w piętrowym gmachu przy ul. Rynek 19 (Fot.1)[4]. Na kolejnych stronach tejże kroniki istnieje zapis sporządzony przez Jana Otte, świadczący o istnieniu poprzedniczki „Chronik der katolischen Schule in Pogorzela” z lat 1700 – 1834[5].

Dowodzi to istnienia szkoły w Pogorzeli już w 1700 roku.

13 lutego 1884 r. kierownikiem szkoły został pochodzący z Kobylina Franz (Franciszek) Stenzel[6]. Funkcję kierowniczą piastował długo, bo aż do 1929 roku[7].

Pierwszy odnotowany stan liczebny uczniów w pogorzelskiej szkole dotyczy roku szkolnego 1888/89. Wtedy do czterech klas (IV, III, II i I) uczęszczało 301 uczniów z Pogorzeli, podzielonych według miejsca zamieszkania na pochodzących z Pogorzeli-miasto (Stadt) i Pogorzeli-dwór (Gut), Bielaw Pogorzelskich (Buchwald), Elżbietkowa (Elisenhof) i Taczanówka (Lilienhain). Najliczniejszą grupę (95) stanowili czwartoklasiści, natomiast najmniej (66) było uczniów najstarszych – z klasy I-ej.[8]

Za kierownictwa szkoły przez Franza Stenzla miało miejsce jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach szkolnictwa na obszarach pod zaborem pruskim, w tym także w Pogorzeli. Mianowicie „w latach 1872 –1883 kanclerz Otto von Bismarck w ramach tzw. walki o kulturę rozpętał m.in. walkę z polskością, dążąc do całkowitego zgermanizowania szkolnictwa na ziemiach polskich pod zaborem pruskim.

Na podstawie rozporządzenia z dnia 27.X.1873 r., w całym szkolnictwie ludowym na terenie Poznańskiego język niemiecki stał się językiem wykładowym z wyjątkiem nauczania religii i śpiewu kościelnego.

Na zarządzenie regencji poznańskiej z roku 1900 wprowadzono z nowym rokiem szkolnym – 1 kwietnia 1901 r. naukę religii w języku niemieckim do dwóch najwyższych klas tj. I i II klasy szkoły podstawowej. Tego zamiaru nie udało się przeprowadzić rządowi i miejscowym władzom pruskim.

Przeszkodził temu opór dzieci i rodziców podczas dwóch strajków szkolnych w latach 1901 – 1904 oraz 1906 –1907.

Dzieci w porozumieniu z rodzicami zastosowały na lekcjach religii bierny opór, odmawiając odpowiedzi w języku niemieckim. Szykany Prusaków, zwłaszcza władz oświatowych, stały się w Pogorzeli powodem strajku szkolnego 1906 – 1907, który był wymownym przykładem patriotycznych tradycji w tym regionie”[9].

Objął on dzieci polskie i trwał od 23 października 1906 do 7 czerwca 1907 roku. Wtedy to, 123 dzieci polskich z klas I i II odmówiło udziału w nauczaniu religii.

Podręczniki historii oraz katechizmy pisane w języku niemieckim, które wręczyli im nauczyciele, zwróciły z powrotem[10].

„Kierownik szkoły – Franciszek Stenzel – był zdumiony oporem dzieci i groził im chłostą. Rodzice zachęcali swe dzieci do oporu, toteż twardo i stanowczo odpowiadały one, że pozdrawiać nauczycieli i odpowiadać będą na lekcjach religii tylko po polsku, występowały też czynnie przeciw kolegom, którzy próbowali odpowiadać po niemiecku”.

Strajkujące dzieci ukarane zostały najpierw aresztem szkolnym, wynoszącym 3 godziny tygodniowo, a każdy ojciec względnie opiekun strajkującego dziecka otrzymał od kierownika szkoły pisemne zawiadomienie, że dla uniknięcia kary dziecko takie zobowiązane jest brać udział w wyznaczonym areszcie szkolnym.

Rodzice zaś dzieci 14-letnich, które miały być zwolnione od obowiązku szkolnego na Wielkanoc 1907 r., otrzymali od inspektora szkolnego w Koźminie nazwiskiem Brückner pismo donoszące, że przy dalszym wzbranianiu się w odpowiedzi w języku niemieckim na nauce religii, ich syn (córka) nie może być zwolniony(a) od obowiązku szkolnego na Wielkanoc.

Na skutek takich represji liczba dzieci strajkujących spadła w kwietniu 1907 r. do osiemdziesięciu.

Sprawę strajku wziął też w swe ręce Sąd Opiekuńczy w Koźminie i zagroził rodzicom tych dzieci, które nadal uparcie strajkowały karą porządkową.

Groźba ta wpłynęła na powolne wygasanie strajku i w maju 1907 r. liczba strajkujących wynosiła pięćdziesięcioro uczniów.

Odwołanie się rodziców do Sądu w Ostrowie przeciw decyzjom sądu w Koźminie nie odniosło skutku i 6 czerwca 1907 r. ostatnie dwoje dzieci, rodzeństwo Teresa i Wacław Przybylscy zaprzestały strajku. Nałożony na początku strajku areszt szkolny w wymiarze 3 godzin tygodniowo został teraz dopiero odwołany.

Dzieci klas I i II zmuszone zostały od 18 lipca 1907 roku uczyć się z podręcznika do religii w języku niemieckim.

Dzieci, którym przedłużono obowiązek szkolny o trzy miesiące i 20 dni za udział w strajku jeszcze w okresie Wielkanocy 1907 roku, zostały zwolnione ze szkoły z nadejściem wakacji żniwnych, za uprzednim wnioskiem rodziców do inspektora szkolnego.

Na świadectwie ukończenia szkoły wpisano dzieciom szczególną uwagę, z której dziecko było dumne, bo tak ceniło swój język ojczysty, a udział w strajku uważało za honor.

Obywateli Ignacego Roszczaka i Jana Kaniewskiego pozbawiono stanowiska radnych szkolnych ze względu na udział ich dzieci w strajku szkolnym. Wspomnieć też należy o nacisku administracji niemieckiej zarządzającej majątkami ziemskimi w Pogorzeli - wsi i w Bielawach na rodziców strajkujących dzieci zapowiedzią wydalenia ich z pracy.

Położną – Marię Łankiewicz chciano pozbawić pracy za udział w strajku jej syna – Mariana.

Stosowane surowe kary nie złamały oporu dzieci, za którymi rzecz jasna stali twardo rodzice, przede wszystkim pochodzenia rzemieślniczego, robotniczego i chłopskiego.

Szczególnie rodzice Teresy i Wacława – Maria i Ignacy, Przybylscy, znani wówczas ze swej odwagi w walce z naporem niemczyzny, podtrzymywali swe dzieci w strajku aż do końca, bo jako ostatnie zeszły z pola boju. Dzieci wytrwały w strajku blisko rok znosząc różnego rodzaju kary.

Atmosfera patriotyczna domu rodzinnego udzieliła się dzieciom, a ich opór był owocem pracy domu”[11].

Szkoła w okresie międzywojennym.

W pierwszym roku szkolnym niepodległej Polski w Katolickiej Szkole Powszechnej w Pogorzeli zatrudnionych było zaledwie dwóch nauczycieli, byli nimi: pełniący funkcje kierownika szkoły Franciszek Stenzel oraz Jan Otte.

Pozostali nauczyciele nie znający języka polskiego otrzymali wypowiedzenia.

Początkowo tylko ta dwójka nauczycieli udzielała nauk dla ponad 320 uczniów. Jednak w tym samym roku szkolnym (1919/20) do szkoły zostały powołane dwie nauczycielki: Maja Dinkstein oraz Stanisława Guzdek, a w następnych latach okresu międzywojennego przybywali kolejni nauczyciele: p. Grochal, Stanisław Nowaczyk, Aniela Woś, Kazimierz Stawniak, Telesfor Baranowski, Helena Kante, Bronisław Witczak, p. Twardowski, Stefan i Augusta Mazurczakowie, Franciszek Jańczak oraz Eugenia Sznajder[12].

Do ówczesnej szkoły uczęszczały dzieci początkowo do VI, a następnie od 1930 roku do VII oddziałów.

Były to dzieci z Pogorzeli, Elżbietkowa, Bielaw Pogorzelskich, Taczanówka, a od 1933 r. z Głuchówka. Ważną datą jest 1 listopada 1923 r., kiedy to 50 dzieci katolickich z Bielaw Pogorzelskich i Elżbietkowa zostały przekazane z tutejszej szkoły do nowo utworzonej szkoły w Elżbietkowie. Uroczyście odebrała dzieci tamtejsza nauczycielka p. Hildebrant[13].

Niewątpliwie istotnym wydarzeniem tamtych czasów jest przekazanie szkole katolickiej 25 dzieci z likwidowanej w 1926 roku szkoły ewangelickiej mieszczącej się w budynku przy ul. Krobskiej 16. Fakt ten wiązał się z zatrudnieniem nauczyciela religii dla dzieci ewangelickich, którym był p. Sucker z Gumienic[14].

Natomiast w szkole poewangelickiej utworzono Publiczną Szkołę Dokształcającą oraz świetlicę dla świeżo utworzonego Związku Strzeleckiego.

Grunt między budynkiem szkoły poewangelickiej a posesją p. Foltynowicza stał się gruntem szkolnym przeznaczonym na tzw. „ogród botaniczny”.

Ostatecznie teren ten obsadzono drzewami leśnymi w tzw. „Święto Lasu’ 35”[15].

W wakacje 1924 r. miał miejsce remont szkoły polegający na malowaniu ścian oraz przetarciu olejem biurowym podłóg.

Ostatnia czynność miała być powtarzana, co pół roku.

Przy okazji tego remontu, po raz pierwszy w kronice szkolnej pojawił się zapis o nowym budynku szkolnym[16].

Tym samym w późniejszych relacjach funkcjonują dwie nazwy: stara i nowa szkoła. Budynek „starej szkoły’ mieścił się przy ul. Rynek 19, który wraz z przyległym mu podwórzem i ogrodem nauczycielskim zajmował obszar 0,0319 ha. „Nowa szkoła” zajmowała budynek przy ul. Krobskiej 88 (Fot.2), który to wraz z przyległościami zajmował teren 0,4470 ha. Oprócz tego do gruntów szkolnych należał wspomniany wcześniej, tzw. ”ogród botaniczny” o pow. 398,75 m² oraz grunty orne zlokalizowane przy drodze do Bielaw Pogorzelskich, a będące uposażeniem dwójki nauczycieli o łącznej powierzchni 0,7606 ha.[17]

Charakterystycznym elementem życia szkolnego tamtych czasów było bardzo silne odwoływanie się do korzeni i tradycji chrześcijańskiej.

Każdy kolejny rok szkolny rozpoczynała uroczysta msza św., podobnie jak inne święta o randze narodowej, czy lokalnej, jak choćby: coroczne obchody Święta 3 Maja, Dnia Niepodległości (11 listopada), czy uroczystość żałobna za spokój śp. ppor. Wacława Roszczaka – pogorzelskiego powstańca zmarłego na polu walki, a pochowanego na cmentarzu powązkowskim (15.VI.1920 r.) oraz śp. Gabriela Narutowicza (21.XII.1922 r.)[18].

Dzieci tutejszej szkoły razem z nauczycielami uczestniczyli także w innych uroczystościach, a szkoła była organizatorem wielu imprez o charakterze lokalnym.

Do takich należą obchody założenia Związku Strzeleckiego (16.III.1930 r.), wspomnienie imienin Marszałka Piłsudskiego, apele związane z śmiercią dr Karola Marcinkowskiego (10.VI.1923 r.), sprowadzeniem do Polski zwłok noblisty Henryka Sienkiewicza (25.XI.1924 r.). Inne tego typu imprezy, w których silnie zaangażowana była szkoła to majówki oraz tzw. „zabawy latowe” połączone z ulicznymi korowodami i zabawą taneczną w Parku Miejskim lub na strzelnicy Związku Strzeleckiego.

Mimo ciężkiej sytuacji materialnej wielu miejscowych rodzin oraz ciążącego w Pogorzeli bezrobocia spowodowanego wielkim kryzysem gospodarczym kraju, szkoła wielokrotnie brała czynny udział w wielu kwestach na różne szczytne cele: „dar dla Piłsudskiego”, „na Czerwony Krzyż”, „na Górny Śląsk”, „na jeńców polskich”, „na inwalidów polskich”, „na biedne dzieci japońskie” (dotknięte kataklizmem trzęsienia ziemi), „na oprawę książek”, „na Ligę Obrony Powietrznej Państwa”, „na Dar Narodowy dla Marii Skłodowskiej Curie” i „na pomnik Mickiewicza w Wilnie”.

Na wspomnienie zasługują też dwa inne wydarzenia tego okresu i dotyczące bezpośrednio szkoły.

Pierwsze to odejście z dniem 1.X.1929 r. w stan spoczynku wieloletniego rektora i kierownika tutejszej szkoły Franciszka Stenzla. Jego rezygnacja była powodem, jak sam opisuje „... osłabionego wzroku i reumatyzmu w rękach...”[19].

Funkcja kierownika szkoły została powierzona Janowi Otte. Natomiast Rada Miejska w dowód wdzięczności i poważania mianowała p. Stenzla honorowym obywatelem miasta[20].

Drugim wydarzeniem jest przeprowadzany na terenie całej Rzeczypospolitej „Powszechny spis ludności i budynków zamieszkałych”. Odbywał się on w dniach 9 – 11 grudnia 1931 r., a szkoła wtedy była nieczynna z powodu licznego zaangażowania się w tę akcję miejscowego nauczycielstwa. „Według tego spisu wynosi ilość mieszkańców naszego miasteczka 1609 dusz”[21].

Szkoła podczas II wojny światowej i w latach powojennych.

31 sierpnia 1939 roku została ogłoszona powszechna mobilizacja, a dzień później rozpoczęła się wojna z Niemcami.

Spośród wielu zmobilizowany został tutejszy nauczyciel Telesfor Baranowski, który wydostając się z niewoli niemieckiej powrócił w październiku do domu.

Z powodu zbliżającego się od Zachodu niebezpieczeństwa i krążących opowieściach o mordach i rabunkach, społeczeństwo Pogorzeli decydowało się migrować z dobytkiem za Wartę, gdzie miało być bezpiecznie.

Od dnia, w którym wkroczył pierwszy oddział wojsk niemieckich do Pogorzeli – a było to 7 września 1939 roku – pozostali mieszkańcy miasta poddawani byli barbarzyńskim torturom: bito ich i poniżano, a nawet mordowano. W grudniu zaczęto wywłaszczać pierwsze pogorzelskie rodziny, wielu prześladowano.

Byli, więc i tacy, którzy ukrywali się po lasach, chcąc uniknąć represji ze strony wroga. „Aby zapewnić spokój w mieście, brano miejscowych obywateli Polaków jako zakładników, którzy po 24 godziny musieli siedzieć w celi więziennej. Spośród miejscowego nauczycielstwa siedzieli Otte Jan, Baranowski Telesfor i Witczak Bronisław”[22].

28 stycznia 1941 r. Niemcy aresztowali 21 obywateli z Pogorzeli i okolicy. Zostali oni wywiezieni do obozu koncentracyjnego do Poznania (Fort VII). Sześciu z nich wróciło po dwóch miesiącach, a trzynastu po pół roku. Wśród nich byli: Jan Otte oraz Bronisław Witczak.

Dwie osoby tego nie przeżyły. Pan Witczak miał też swój udział w kopaniu rowów – okopów ochronnych przed sowieckim nieprzyjacielem. Wywożono przymusowo na takie roboty mieszkańców Pogorzeli i okolic Niestety, II wojna światowa pochłonęła też ofiary wśród pogorzelskiego nauczycielstwa.

Telesfor Baranowski został aresztowany w lipcu 1944 roku i wywieziony do Żabikowa k/Mosiny, a następnie do obozu koncentracyjnego w Matthausen, gdzie 18.XII.1944 r. zginął[23].

26 stycznia 1945 roku traktowany jest jako dzień wyzwolenia Pogorzeli spod jarzma hitlerowskich Niemiec.

Wtedy to pierwsza patrol sowiecka wjechała na rynek miasta i jak podaje kronika: „... jak grzyby po deszczu, tak wyrastały sztandary biało-czerwone, na których widok ludność płakała”[24].

Ówczesny stan szkół był krytyczny. Mieszkali w nich najpierw niemieccy, a później sowieccy żołnierze. Bronisław Witczak, Stefan Drobnik oraz Franciszek Jańczak to trójka nauczycieli, która znajdowała się w tym czasie w mieście. Przystąpili oni jak najszybciej do organizowania tutejszej szkoły. Od 9 lutego wraz ze starszymi dziećmi w wieku szkolnym rozpoczęli prace porządkowe. „Organizacja polegała w pierwszym rzędzie na usunięciu „gnoju” z klas i obejścia szkolnego”[25].

Prace trwały kilka dni, bo 21 lutego „na nowo” w klasach rozbrzmiała polska mowa. Od marca natomiast, rozpoczęto zajęcia szkolne w szkołach podstawowych w okolicznych wsiach: Bułakowie, Wziąchowie, Kromolicach, Gumienicach, Głuchowie oraz w Elżbietkowie.

W trzech pierwszych wymienionych miejscowościach i w Pogorzeli były to szkoły siedmioklasowe, natomiast w Gumienicach, Głuchowie i Elżbietkowie czteroklasowe.

W miarę rozwoju oświaty uruchomiono 7 klas w Gumienicach (od 1956 r.) i w Głuchowie (od 1958 r.). Natomiast dzieci z Elżbietkowa i Bielaw Pogorzelskich, które skończyły 4 klasę w szkole elżbietkowskiej przechodziły do szkoły w Pogorzeli[26]. Pogorzela była w powiecie krotoszyńskim.

W marcu 1945 r. do Szkoły Podstawowej w Pogorzeli przydzielono nowego nauczyciela Tadeusza Dutkiewicza, ale Drobnik i Jańczak zostali do końca roku szkolnego zawieszeni w urzędowaniu.

„Nauka była trudna, gdyż trzeba było cztery roczniki zacząć od początku uczyć czytać, pisać i rachować”[27].

W najkrótszym roku szkolnym – skończył się on 14.VII.1945 r. – przeszło 240 dzieci uczyło tylko dwóch nauczycieli. W latach 40-tych i 50-tych zatrudnili się kolejni nauczyciele, byli to m.in.: Janina Ciecieręgowa, Aleksander Wesołowski, Helena Foltynowicz, Janina Szczepanek, Mirosław Foltynowicz oraz Janina Smyrek.

Pierwszym powojennym kierownikiem Szkoły Podstawowej w Pogorzeli był Bronisław Witczak, pełnił tę funkcję do 1964 roku[28].

Po wojnie, początkowo zajęcia szkolne odbywały się w budynkach szkolnych przy ul Rynek 18 (stara szkoła), ul. Krobska 88 (nowa szkoła – po zmianie numeracji ulicy jej adres to Krobska 19), później zaadaptowano część budynku szkoły poewangelickiej przy ul. Krobskiej 16 (Fot.3) oraz pomieszczenia w innych budynkach: przy ul. Rynek 2 (w podwórzu, z wejściem bramą, od ul. Krobskiej) (Fot. 4), a także przy ul. Rynek 39 (Fot.5) – były to pomieszczenia przeznaczone do zajęć praktycznych.

Do lekcji wychowania fizycznego wykorzystywano najpierw place przyszkolne oraz korytarze ówczesnych szkół.

Dopiero od lat 60-tych wykorzystywano pomieszczenia w Domu Kultury (Fot.6)[29]. Szkoła mieściła się najpierw w pięciu, a później w sześciu budynkach, co bez wątpienia dezorganizowało jej funkcjonowanie – jednak koniecznością było wtedy przywyknąć do takich warunków.

W 1948 roku Rada Narodowa uchwaliła wybudować, a raczej dobudować do tzw. „nowej szkoły” jej drugie skrzydło, gdzie mieściłoby się 6 izb lekcyjnych, gabinety i sala gimnastyczna. Późną jesienią 1948 r. przywieziono nawet niektóre materiały budowlane z zamiarem, że rozbudowa nastąpi w bliskim terminie[30]. Zamierzonego celu jednak nie zrealizowano.

W latach czterdziestych, a później pięćdziesiątych życie szkolne oparte było na propagowaniu ideologii komunizmu.

Co roku obchodzono rocznicę urodzin Wielkiego Wodza Józefa Stalina, rocznicę wybuchu Wielkiej Rewolucji Październikowej, czy powstania Armii Radzieckiej. Szczególne daty tamtych czasów w dziejach pogorzelskiego ucznia, to: 17.X.1948 r. – zawiązanie miejscowego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej; 17.V.1951 r. – Plebiscyt Pokoju – gdy młodzież klas V-VII dokumentowała przynależność do obozu pokoju i sprzeciw imperializmowi oraz 9.III.1953 r. – ogólnoszkolne wysłuchanie przez radio audycji żałobnej „Pamięci Wielkiego Wodza”, a po niej 5-minutowa cisza[31]. Znaczący udział szkoły był podczas tzw. „Święta Pracy”.

Co roku pochód pierwszomajowy wyruszał z placu przy „nowej szkole”. Dalej biało-czerwony korowód, na który składały się, poczty sztandarowe, dziatwa szkolna i nauczyciele, przedstawiciele prezydium oraz partii podążał ulicami miasta.

Pochody kończyły się zazwyczaj uroczystymi przemowami kierownika szkoły, miejscowych władz i innych zaproszonych gości przed tablicą umieszczoną na ratuszu, upamiętniającą napaść Niemców na Polskę. Potem była część artystyczna w wykonaniu miejscowych uczniów. Tradycja ta, była kontynuowana do końca lat 80-tych.

Do szczytnych przedsięwzięć z udziałem dzieci szkolnych było obchodzenie na przełomie kwietnia i maja „Święta Lasu”.

W ramach tego święta zalesiano niektóre tereny naszej gminy, m.in. obszar przy cmentarzu ewangelickim. Ponadto 20 grudnia 1951 roku Szkoła Podstawowa w Pogorzeli była gospodarzem gminnego zlotu Związku Młodzieży Polskiej[32].

Lata sześćdziesiąte wniosły kilka istotnych zmian.

W 1964 roku dotychczasowego kierownika szkoły Bronisława Witczaka zastąpił Stanisław Szymański. Następowała rotacja nauczycieli. Zmienił się też wizerunek miasta – na Placu Powstańców Wlkp., w miejscu Elektrowni Miejskiej wybudowano okazały budynek Miejsko – Gminnego Ośrodka Kultury (M-GOK), zwanego Domem Kultury.

W Domu Kultury znajdowało się kino, biblioteka z czytelnią oraz kawiarnia z salą dancingową, którą to szkoła zaczęła chętnie wykorzystywać na swoje potrzeby, m.in. na imprezę która przetrwała do obecnych czasów – tzw. „choinki noworoczne”. Oprócz tego w Domu Kultury zaczęła działać harcówka.

W wakacje 1966 roku remontowano tzw. „starą szkołę”.

Urządzono tam pracownię fizyczno-chemiczną, a rok później dokonano kapitalnego remontu budynku „nowej szkoły” (opłotowanie, tynkowanie, naprawa dachu, odmalowanie klas, kancelarii i biblioteki oraz zakup nowych krzeseł i stołów).

Natomiast w 1968 r. dokończono budowę budynku gospodarczego z ubikacjami przy „nowej szkole”.

Niedługo jednak cieszono się z wyremontowanego budynku „starej szkoły”, bo w listopadzie 1970 r. wyłączono z użytkowania piętro tego budynku, które stanowiło zagrożenie katastrofą budowlaną[33].

Od 1967 Szkoła Podstawowa w Pogorzeli była szkołą 8-klasową (I – VIII).

11 maja 1968 r. odbyła się uroczystość szkolna z okazji nadania szkole Aktu Patronatu i tytułu Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej.

Uczestnikami tej imprezy oprócz grona nauczycielskiego i dziatwy szkolnej, byli szacowni goście: przedstawiciele Komitetu Powiatowego PZPR, Wydziału Oświaty i Kultury, Komendy Hufca Związku Harcerstwa Polskiego, miejscowy aktyw partyjny, organizacje społeczne oraz powstańcy wielkopolscy[34].

Po wojnie, w czasach wpływów radzieckich, szkoła miała zadanie wychować młodego Polaka w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu proletariackiego. W latach 60-tych w tutejszej szkole zaczęły swoją działalność pierwsze koła zainteresowań: matematyczne, literackie i sceniczne.

Uczniowie reprezentowali szkołę w rozmaitych konkursach i olimpiadach na wielu szczeblach. Jednak niezapomnianym przez ówczesnych uczniów pozostał z pewnością rok 1970 – nazwany Rokiem Leninowskim. W setną rocznicę urodzin Lenina organizowane były wtedy konkursy: na album o Leninie, na kącik leninowski, Kronika Roku Leninowskiego, recytatorski, Turniej Wiedzy o Leninie oraz czytelniczy. Ponadto w dniach 19-21 marca odbyła się w szkole wystawa: „Życie Lenina”[35].

Szczególnym dniem każdego dziecka jest jego święto, czyli „Międzynarodowy Dzień Dziecka”.

Pogorzelska podstawówka łączyła to święto z innym tzw. „dniem sportu”. Szczególny charakter miał on w latach 1960-70.

Oprócz rywalizacji w grach zespołowych, biegach, itp. kilkakrotnie organizowany był na terenie gminy 4-etapowy wyścig kolarski z udziałem szkół w gminie Pogorzela. Impreza ta miała zawsze wielu sympatyków, zarówno wśród uczestników, jak kibiców na trasie.

W listopadzie 1972 r. dyrektor szkoły Stanisław Szymański przedstawił koncepcję utworzenia Zbiorczej Szkoły Gminnej w Pogorzeli[36]. Koncepcja ta uwzględniała aktualny stan oświaty w gminie oraz projekt szkoły gminnej, w tym zapotrzebowania kadrowe, analizę połączeń i możliwości dowożenia, inwentaryzację istniejących budynków, spisy dzieci, i inne. Ponadto przewidziano
w niej wybudowanie nowego gmachu szkolnego na posesji przy ul. Parkowej 7.

Z początkiem 1973 roku w wyniku połączenia Miejskiej Rady Narodowej i Gromadzkiej Rady Narodowej, zaczęła funkcjonować Gminna Rada Narodowa (do gminy należą wsie: Bielawy Pogorzelskie, Bułaków, Elżbietków, Głuchów, Gumienice, Łukaszew, Kaczagórka, Kromolice, Małgów, Ochla, Paradów i Wziąchów).

Wtedy Inspektor Szkolny Eugeniusz Stybel powołał gminnego dyrektora szkół na gminę Pogorzela Stanisława Szymańskiego. Podlegały mu placówki szkolno oświatowe wymienione w Tab.1. Od 01.IX.1973 r. szkoły podstawowe w Głuchowie, Elżbietkowie i Kromolicach zostały filiami Szkoły Podstawowej w Pogorzeli.

Ponadto w szkołach w Kromolicach i Głuchowie obniżono stopień organizacyjny do 4-klasowej (I-IV).[37] Starsze dzieci dojeżdżały do Pogorzeli.

Tab.1. Placówki szkolno – oświatowe w gminie Pogorzela w roku szkolnym 1972/73.

nazwa szkoły	dyrektor	liczba klas	liczba oddziałów	liczba uczniów	liczba nauczycieli
SP Pogorzela	St. Szymański	8	12	374	14
SP Bułaków	W. Piasna	8	8	137	5
SP Wziąchów	S. Witczak	8	8	110	6
SP Kromolice	J. Jańczak	8	8	111	6
SP Gumienice	St. Janik	8	8	78	4
SP Głuchów	St. Jankowski	4	2	32	1
SP Elżbietków	J. Jarońska	4	2	30	1

Źródło: Szymański Stanisław, Kronika szkolna 1939-1976, s. 70

Istotne wydarzenie w życiu szkoły miało miejsce w roku szkolnym 1974/75. Wtedy to dokonywano wyboru patrona szkoły. Ostatecznie patronem szkoły został Adam Mickiewicz, ale pod uwagę brano następujące kandydatury:[38]

1.im. Tadeusza Kościuszki

2.im. Obrońców Westerplatte

3.im. Mjr-a Sucharskiego

4.im. Marii Konopnickiej

5.im. Adama Mickiewicza

6.im. Szarych Szeregów

7.im. Stanisława Staszica

23.VIII.1976 r. powołano Zbiorczą Szkołę Gminną w Pogorzeli. Uczęszczały do niej dzieci podlegające obowiązkowi szkolnemu z Pogorzeli oraz uczniowie klas V-VIII z filii w Elżbietkowie, do którego przydzielona była miejscowość Bielawy Pogorzelskie, a także z Głuchowa, do którego przydzielona była miejscowość Łukaszew. Ponadto w skład ZSG w Pogorzeli wchodziły szkoły w Bułakowie, Gumienicach i Kromolicach, przedszkola w Pogorzeli, Kromolicach, Gumienicach i Bielawach Pogorzelskich oraz nowo utworzona – w budynku szkoły poewangelickiej – Zasadnicza Szkoła Rolnicza w Pogorzeli. Dzieci klas V-VIII z Kromolic kontynuowały naukę w szkole w Kuklinowie w gminie Kobylin.

Równolegle do wydarzeń sprzed kilku lat trwały prace budowlane przy nowym budynku szkolnym na ul. Parkowej. Fundamenty szkoły i tzw. Domu Nauczyciela były już wykonane jesienią 1975 roku. Śpieszono się z postawieniem murów i pracami wykończeniowymi - tak, żeby nowy gmach został oddany do użytku jak najwcześniej, bo ciasnota dotychczasowych pomieszczeń była bardzo uciążliwa. Oddanie nowego budynku zaplanowano na 1.IX.1977 r. i cel zrealizowano.

Przy takiej okazji, w Pogorzeli odbyła się Wojewódzka Inauguracja roku szkolnego 1977/1978.

Uroczystość miała bardzo bogaty program i oprawę.

Uczestniczyło w niej wiele ważnych osobistości z kręgów polityczno-administracyjnych i oświatowych gminy i województwa, delegacje młodzieży i nauczycieli z gminy i województwa, rodzice oraz przedstawiciele różnych organizacji. Ponadto, towarzyszącym wydarzeniem było nadanie szkole patrona.

Te fakty przyczyniły się do zmiany nazwy szkoły na Zbiorcza Szkoła Gminna im. Adama Mickiewicza w Pogorzeli.

Pogorzelska szkoła była wtedy nowoczesnym obiektem, którego mogły pozazdrościć wiele innych miejscowości.

Na trzech kondygnacjach znajdowało się 14 solidnie wyposażonych klas i biblioteka z czytelnią, oprócz tego szkoła miała przestrzenny holl, swoją kuchnię, stołówkę, kotłownię, gabinet lekarski oraz pełnowymiarową salę gimnastyczną i boisko z 200-metrową bieżnią okólną.

Po sąsiedzku – w Domu Nauczyciela znajdowało się 9 nauczycielskich mieszkań. W tym samym roku szkolnym szkoła wzbogaciła się o specjalną przyczepę przystosowaną do dowożenia dzieci, a później w samochód dostawczy NYSA.

Ze starych budynków szkolnych korzystano jedynie ze szkoły przy ul.Krobskiej 88 (po zmianie numeracji 19). Uczęszczały tam dzieci z klas I-II.

Z nowym rokiem szkolnym 1978/79 zlikwidowano szkołę w Gumienicach, a pozostałe szkoły wiejskie w gminie były 3-klasowe, ponadto przedszkola były tylko w Gumienicach, Kromolicach i Pogorzeli. Już wtedy zamierzano zbudować przedszkole w Głuchowie. Ostatecznie ten cel został zrealizowany. Jego budowa trwała w latach 1980-83.

Data rocznicy urodzin Mickiewicza – patrona szkoły – stała się szkolnym świętem, tzw.” święta szkoły”. Podczas obchodów pierwszego takiego „święta szkoły” (29.XI.1978 r.), miało miejsce kolejne ważne wydarzenie w życiu tutejszej szkoły. Było nim uroczyste wręczenie sztandaru.

Sztandar szkolny został ufundowany przez rodziców, a z kwoty, jaka została, zakupiono popiersie wieszcza, które od tego czasu zdobi holl szkolny.

1980 rok zapoczątkował okres kolejnych ciekawych wydarzeń w dziejach szkoły. Jeszcze 10 maja tego roku otwarto w szkole Izbę Pamięci Narodowej, skupiającą pamiątki z przeszłości ziemi pogorzelskiej. Izba Pamięci Narodowej funkcjonuje do dziś zawdzięczając istnienie tutejszym historykom.

Wyraźną zmianę odczuły dzieci wiejskie, bo od 1.II.1981 r. dowożone były autobusem.

Zawarto, bowiem umowę z PKS Leszno, a to znacznie poprawiło kwestię dowozu uczniów.

Pamiętny dzień 13.XII.1981 r. – ogłoszenia stanu wojennego – był dniem, który rozpoczął przerwę w zajęciach szkolnych. Gminny Dyrektor Szkół zalecił nauczycielom i dziatwie szkolnej bezwzględnie przestrzegać przepisów wynikających z dekretu o stanie wojennym.

Trudna sytuacja polityczno- gospodarcza kraju nie miała istotnego wpływu na pracę dydaktyczno-wychowawczą oraz opiekuńczą w szkole i przebiegała bez zakłóceń. Przerwa
w zajęciach szkolnych trwała do 3.I.1982 r. Niecały rok później, bo 21 grudnia zarejestrowano nowy związek zawodowy, był nim Związek Nauczycielstwa Polskiego w Zbiorczej Szkole Podstawowej w Pogorzeli.

Samorządność szkoły była nadal podstawową zasadą socjalistycznego wychowania[39].

W latach 80-tych miały miejsce kolejne prace budowlane, które uwzględniały kwestię szkoły.

Na przełomie 1982 i 1983 roku dokonano rozbiórki „starej szkoły” przy ul. Rynek 19.

Natomiast wcześniej podjęto decyzję, że na jej miejscu należy wybudować przedszkole.

Władze wojewódzkie ostatecznie zatwierdziły budowę Przedszkola w Pogorzeli na lata 1983-85.

Oddano je do użytku dopiero w 1987 roku.

Natomiast w czerwcu 1984 roku oddano do użytku – zlokalizowany na obrzeżach parku, naprzeciw szkoły – ogródek ruchu drogowego. Koniecznością – jak się okazało w praktyce – było dobudowanie szatni do nowego budynku szkolnego. Szatnia została wkomponowana w lukę między salą gimnastyczną, a zasadniczym gmachem szkoły dopiero w wakacje 1987 roku.

18 czerwca 1984 r. weszła w życie „Ustawa o Radach Narodowych i Samorządzie Terytorialnym”. W myśl tej ustawy, z dniem 1.VII.1984 r. terenowym organem administracji szkolnej planowanym był Inspektor Oświaty i Wychowania (IOiW).

W Pogorzeli to stanowisko objął dotychczasowy dyrektor pogorzelskiej podstawówki Stanisław Szymański, wtedy dyrektorem szkoły został Henryk Walkiewicz. Inspektorowi Oświaty i Wychowania w Pogorzeli podlegały następujące placówki szkolno – oświatowe w gminie:

-Zbiorcza Szkoła Podstawowa w Pogorzeli – dyr. Henryk Walkiewicz

-Szkoła Podstawowa w Bułakowie – dyr. Jadwiga Waligóra

-Szkoła Podstawowa we Wziąchowie – dyr. Henryka Tałajczyk

-Szkoła Podstawowa w Kromolicach – dyr. Teresa Smela

-Szkoła Podstawowa w Głuchowie – dyr. Laurencja Francke

-Przedszkole w Pogorzeli – dyr. Lidia Jasik

-Przedszkole w Głuchowie – dyr. Barbara Długiewicz

-Przedszkole w Gumienicach – dyr. Grażyna Jarus

-Przedszkole w Kromolicach - dyr. Maria Dutkiewicz

Rok szkolny 1984/85 był rekordowy w dziejach pogorzelskiej podstawówki, jeśli chodzi o liczbę organizowanych zajęć pozalekcyjnych.

W tymże roku uczeń mógł należeć nawet do osiemnastu kół zainteresowań, przedmiotowych, czy organizacji szkolnych. Były nimi kółka: żywego słowa, techniczne, fotograficzne, sportowe, polonistyczne, historyczne, geograficzne, matematyczne, fizyko-chemiczne, oraz takie organizacje jak: ZHP Szczep Harcerski im. „Dzieci Wrzesińskich”, Rada SU, Spółdzielnia Uczniowska „Grosik”, SK PCK, SK PTTK, SKS, SK TPPR, SKO, LOP.

Wyjątkowymi imprezami szkolnymi w latach 80-tych było organizowanie w miesiącu maju Miesiąca Kultury Zdrowotnej. W 1984 r. tutejsza szkoła była nawet organizatorem wojewódzkiej inauguracji tej imprezy. Natomiast w 1985 roku ZSG w Pogorzeli zgłosiła swoje uczestnictwo w konkursie „Młodość-Trzeźwość”.

Konkurs był kontynuowany przez 3 lata, a w pierwszej jego edycji szkoła z Pogorzeli zajęła I miejsce na szczeblu wojewódzkim i była gospodarzem okolicznościowych uroczystości. Inną imprezą cykliczną tego okresu był Konkurs Piosenki Marszowej.

Osobliwością tamtych czasów – którą też warto przypomnieć – były comiesięczne apele i towarzyszące im hasła miesiąca, np.; „Dla Polski rośniemy”, „ Uczymy się i bawimy” albo „Nasi przodownicy”[40].

Przełom lat 80-tych i 90-tych, to okres wielkich przemian, nie tylko
w kraju, ale w szkolnictwie.

Znakiem rozpoznawczym było porzucenie przez uczniów jednakowych granatowych mundurków i tarcz szkolnych – zewnętrznych odznak przynależności do społeczności szkolnej. Przemiany polityczne i gospodarcze w kraju dały znać o sobie także w murach szkoły, która z dnia na dzień stawała się, co raz bardziej kolorowa, choć początki bywały ponure. Przełomem zasadniczym jest powrót po latach wielu nauczania religii w szkołach.

W klasach nad tablicami obok godła (orła w koronie) zawisły krzyże.

Oprócz gruntownych zmian w organizacji treści kształcenia, zaszły zmiany w systemie zarządzania oświatą.

Od października 1990 roku przestał istnieć Zespół Ekonomiczny Administrowania Oświatą, a wraz z nim urząd Inspektora Oświaty i Wychowania.

Cała gospodarka finansowania oświaty w gminie przeszła pod zarząd dyrektorów szkół.

Z końcem 1990 roku w Szkole Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Pogorzeli nastąpiła zmiana dyrektora.

Henryk Walkiewicz przeszedł na emeryturę, a na jego miejsce wybrano Krzysztofa Rybkę.

Na początków jego rządów szkoła doczekała się pierwszego komputera. Komputer został zakupiony za pieniądze pozyskane ze sprzedaży surowców wtórnych zbieranych przez dzieci. Zbiórka ta trwała przeszło pół roku. Po niej nastał – niespotykany wcześniej – kryzys finansowy szkoły.

Zawieszono prowadzenie zajęcia nadobowiązkowe, a nawet godziny do dyspozycji wychowawcy w większości klas.

28.X.1992 r. roku Rada Szkoły uchwaliła Statut Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Pogorzeli, krótko potem nastąpiła nowelizacja planów nauczania. Krzysztof Rybka pełnił funkcję dyrektora do końca 1993r .

Natomiast a od 1 stycznia 1994 roku szkoły przejął samorząd terytorialny, a następnym dyrektorem szkoły podstawowej w Pogorzeli został Marian Piasny[41].

W czasie jego kadencji przekazano budynek szkolny przy ul. Krobskiej 19 nowo powstałemu Zespołowi Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących.
Z czasem okazało się, że brakuje izb lekcyjnych, a w szkole przy ul. Parkowej musiało się wtedy znaleźć miejsce dla dzieci z klas I-II. Przybywało oddziałów,
a wraz z nimi nauczycieli. Postanowiono wobec tego, przeznaczyć pomieszczenia czytelni i biblioteki szkolnej na izby lekcyjne.

Cały księgozbiór przeniesiono do Miejskiej Biblioteki Publicznej mieszczącej się w Domu Kultury.

Od 1993 roku gmina Pogorzela zaczęła współpracę z holenderską gminą Hűnsel. Ważnym elementem tej współpracy jest integracja dzieci i młodzieży,
a także placówek oświatowych obu gmin, polegającej na wymianie doświadczeń, nauce języka oraz poznaniu odmienności kultur. Holendrzy kilkakrotnie złożyli wizytę w Pogorzeli, a pogorzelskie dzieci gościły w holenderskich domach.

Marian Piasny był dyrektorem pogorzelskiej „podstawówki” do 31 sierpnia 1996 roku.

Jego następcą został Włodzimierz Kogut, który pełni tę funkcję do dziś. Koniec lat dziewięćdziesiątych, to ważny moment w dziejach całego szkolnictwa w kraju. Reforma oświaty, jaka zaczęła obowiązywać od 1.IX.1999 r., przewidywała powstanie kolejnego stopnia szkolnictwa na szczeblu podstawowym – gimnazjum. W wyniku reformy szkoła podstawowa liczy sześć oddziałów, a gimnazjum trzy. Obecnie Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Pogorzeli dzieli budynek przy ul. Parkowej 7 z pogorzelskim gimnazjum.[42]

Tab.2. Nauczyciele uczący w Szkole Podstawowej w Pogorzeli do 1999 roku.

L.p	od	Nazwisko i imię	do	L.p.	od	Nazwisko i imię	do
1	2	3	4	1	2	3	4
1		Wawrzyniec		47	1967	Busza Włodzimierz	1985
2	ok. 1837	Kosiński Kazimierz	1883	48		Witczak Maria
3		Stenzel Franciszek	1929	49		Gawrońska Aleksandra
4		Otte Jan	1939?	50		Drobnik Bogumiła
5	1919	Deinstein Maja	1926	51		Bochenek Władysław
6	1919	Guzdek Stanisława	1939	52	1969	Błażejczak Maria
7	1921	Grochal (k)	1923	53	1971	Stróżyńska Maria	1973
8	1922	Nowaczyk Stanisław	1923	54	1972	Busza Anna
9	1923	Stawniak Kazimierz	1939?	55	1972	Rosik Helena
10	1923	Woś Aniela	1939?	56	1972	Gap Krystyna	1973
11	1925	Baranowski Telesfor	1939	57	1972	Mikołajczak Ireneusz
12	1926	Kante Helena	1929	58	1973	Mizgalska Krystyna
13	1926	Sucker ± (m)	1939?	59	1973	Ziembiński Jerzy
14	1929	Witczak Bronisław	1965	60	1974	Kowalak Krystyna
15	1930	Twardowski (m)	1934	61	1975	Jarońska Janina
16	1934	Jańczak Franciszek	1972	62	1975	Francke Laurencja
17	1934	Mazurczak Augusta	1934	63	1975	Jańczak Wiesława
18	1934	Mazurczak Stefan	1939?	64	1975	Bogusławska Grażyna
19	1934	Holi (m)	1939?	65	1977	Wojciechowska Longina	2004
20	1934	Fahner (m)	1939?	66	1977	Wicenty Stanisław	2004
21	1934	Sznajder Eugenia	1939?	67	1977	Rejek Krystyna
22	1945	Drobnik Stefan	1969	68	1977	Janik Stefan	1984
23	1945	Dutkiewicz Tadeusz	1972	69	1977	Wołodźko Wacław	1987
24	1945	Smyrek Janina	1971	70	1977	Hyżyk Stanisław	2004
25	1946	Wesołowski Aleksander	1947	71	1977	Fabisiak Maria
26	1947	Foltynowicz Helena		72	1977	Hałas Bogumiła F
27	1947	Szczepanek Janina		73	1978	Tałajczyk Henryka
28	1948	Foltynowicz Mirosław		74	1978	Piasny Marian
29	1959	Gazda Aniela	1987	75	1978	Piasna Wiesława
30	1960	Krawiec Ewa	1965	76	1978	Janik Cecylia	1980
31	1960	Świdurski Łucjan		77	1978	Rosik Jan
32	1961	Fabisiak Henryk	1987	78	1978	Waligóra Jadwiga
33	1961	Walkiewicz Henryk	1990	79	1978	Sielska Grażyna F
34	1961	Walkiewicz Katarzyna	1990	80	1978	Witczak Seweryn	1984
35	1962	Krawiec Bogumiła		81	1978	Snela Teresa F
36	1962	Sękowska Anna	1965	82	1978	Jańczak Jadwiga	2004
37		Zembowicz Andrzej		83	1979	Bober Ewa
38		Bryk (k)		84	1979	Andrzejewska Krystyna
39	1963	Szymański Stanisław	1990	85	1979	Brylewska Danuta
40	1964	Słomiński Jerzy	1964	86	1980	Kempińska Halina P
41		Miedziński Stefan		87	1980	Roszczak Maria
42	1965	Heyna Krystyna	1971	88	1980	Kogut Grażyna
43	1965	Jańczak Marek	2004	89	1980	Michalak Ewa
44	1966	Skrzypczak Włodzimierz		90	1980	Curyk Jolanta
45	1967	Nowaczyk Maria	1971	91	1982	Fiłyk Ewa P
46	1967	Urny Marian	1999	92	1982	Szymczak Wiesława F
1	2	3	4	1	2	3	4
93	1982	Orpiszak Monika		118	1990	Kicińska Ewa
94	1982	Chmielarz Andrzej		119	1991	Kolman Irena
95	1982	Długiewicz Barbara		120	1993	Sikora Henryk
96	1984	Jasik Lidia P		121	1993	Jagodzińska Katarzyna
97	1984	Jarus Grażyna P		122	1994	Przybylak Katarzyna	1997
98	1984	Ratajczak Marek		123	1994	Sobecka Janina
99	1984	Ratajczak Regina		124	1995	Sulikowska Ewa	1998
100	1984	Kogut Włodzimierz		125	1995	Witek Joanna	1997
101	1984	Ratajczak Małgorzata		126	1995	Modrzyński Grzegorz	1997
102	1985	Kopejkin Małgorzata		127	1996	Cendlak Iwona
103	1985	Kisiel Sławomira	1986	128	1996	Olszak Ewa
104	1985	Drukarczyk Jolanta		129	1996	Tomczak Danuta
105	1986	Roszczak Maria		130	1997	Krysztoforska Marzena	1999
106	1986	Opaliński Andrzej		131	1997	Dutkiewicz-K. Agnieszka	1999
107	1986	Opalińska Maria		132	1997	Ordziniak Krzysztof
108	1986	Błaszyk Jolanta		133	1998	Sierakowska Karolina
109	1987	Robakowska Wioletta		134	1998	s. Radsława
110	1988	Rybka Krzysztof	1993	135	1998	Surma Zbigniew	1999
111	1988	Zydorczak Mirosława	1990	136	1998	Gazda Monika
112	1988	Marciniak Paweł	1999	137	1998	Hadryan Grażyna
113	1990	Baran Grzegorz	1999	138	1998	Kordus Monika
114	1990	Talma Elżbieta		139	1998	Kaczmarek Barbara	1999
115	1990	Muczek Hieronim		140	1999	Dymarska Dorota
116	1990	Sobkowiak Krzysztof		141	1999	Urny Agnieszka
117	1990	Zamiara Gabriela		142	1999	Urny Paweł	1999

Źródło: Zestawienie własne na podstawie kronik szkolnych.

Objaśnienia tabeli: (k) kobieta; (m) mężczyzna, (?) przypuszcza się, że nauczyciel pracował do wybuchu II wojny światowej, ± nauczyciel z Gumienic uczący religii dzieci ewangelickich; F nauczyciele uczący tylko w szkołach filialnych; P nauczyciele pracujący tylko w przedszkolach

Zakończenie

Tworzenie szkoły polskiej na prowincji było bardzo ważnym elementem kształtowania postaw patriotycznych. Szkoła była propagatorem kultury oraz inicjatorem wielu przedsięwzięć o zasięgu lokalnym. Społeczność szkolna aktywnie angażowała się w życie miasta i gminy.

Dzieje szkoły są ściśle powiązane z historią Polski. Walka o polskość w okresie zaborów odbijała się echem także w małych miejscowościach, takich jak Pogorzela.

Znaczącym przełomem losów szkolnictwa było odzyskanie niepodległości, kiedy mowa polska powróciła na stałe do szkół. Po wojnie, w czasach wpływów radzieckich, szkoła miała zadanie wychować młodego Polaka w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu proletariackiego oraz na kultywowaniu ideologii komunizmu.

Kolejne dekady XX wieku podążały w kierunku wychowania socjalistycznego.

Obecnie szkoła przeżywa reformy, które zmieniają jej wizerunek.

Napotyka wiele trudności, poszukuje rozwiązań, stara się wykształcić i wychować młodzież tak, aby godnie reprezentowała swój kraj na arenie międzynarodowej. Myślę, że współczesna szkoła może skorzystać z wcześniejszych doświadczeń.

Najważniejszym zadaniem każdej szkoły było i jest wykształcenie młodego człowieka, poszerzanie horyzontów myślowych i zainteresowań .

Czasy współczesne wymagają od absolwenta szkoły umiejętności wyrażania własnych opinii i odnalezienia się w aktualnych realiach. Ten właśnie zamiar próbuje spełnić dzisiejsza szkoła.

Bibliografia:

Opracowania:

Jańczak Franciszek, 75-ta rocznica strajku szkolnego w Pogorzeli, 1981, wyd.: Związek Harcerstwa Polskiego, Komenda Hufca – Szczep Harcerski im. Dzieci Wrzesińskich w Pogorzeli, Pogorzela 1981.

Łukasiewicz Józef, Krótki historyczno – statystyczny opis miast wsi w dzisiejszym powiecie krotoszyńskim od najdawniejszych czasów aż po rok 1794, tom II, Poznań 1875.

Łukasiewicz Józef, Opis historyczny kościołów parochialnych... , Poznań, 1858.

Kroniki szkolne:

Jańczak Franciszek, Kronika szkolna 1939-1976.

Kosiński Kazimierz, Chronik der katolischen Schule in Pogorzela.

Otte Jan, Chronik der katolischen Schule in Pogorzela.

Rybka Krzysztof, Kronika szkolna z lat 1976-1994.

Stenzel Franciszek, Chronik der katolischen Schule in Pogorzela.

Stenzel Franciszek, Otte Jan, Chronik der katolischen Schule in Pogorzela.

Szymański Stanisław, Kronika szkolna 1976-1994.

Walkiewicz Henryk, Kronika szkolna z lat 1976-1994.

Wywiady przeprowadzone przez autora:

Wywiad z p. Henrykiem Walkiewiczem w dn. 22.02.2005 r.