XXXI Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich

Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich to ustanowione w 1995 roku przez UNESCO (Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury) międzynarodowe święto, któremu przyświeca idea promocji czytelnictwa, edytorstwa i ochrony własności intelektualnej za pomocą praw autorskich.

Pomysł organizacji święta narodził się w Katalonii – w 1926 roku wystąpił z nim wydawca z Walencji, Vicente Clavel Andrés. Dzień 23 kwietnia jest w Katalonii hucznie obchodzonym świętem narodowym jako dzień jej patrona, Świętego Jerzego. Zgodnie z tradycją w Katalonii w tym dniu panie obdarowywano czerwonymi różami, symbolizującymi krew smoka pokonanego przez Świętego Jerzego. W późniejszym czasie kobiety zaczęły odwzajemniać się mężczyznom podarunkami w postaci książek.

23 kwietnia to data symboliczna dla literatury światowej. Tego dnia w roku 1616 zmarli wybitni pisarze: Miguel de Cervantes i William Szekspir, a także historyk peruwiański, Inca Garcilaso de la Vega. W tym dniu przypadają również rocznice urodzin lub śmierci innych literatów światowej sławy, m.in. Maurice’a Druona, Halldóra Laxnessa, Vladimira Nabokova, Josepa Pla, Manuela Mejía Vallejo.

Posiadający 99-letnią tradycję Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich w Polsce obchodzimy od 2008 roku. Polska Izba Książki rokrocznie udostępnia wszystkim pragnącym świętować w dniu 23 kwietnia plakat przygotowany specjalnie na tę okazję.

W roku 2025 na zamówienie Polskiej Izby Książki powstał wyjątkowy plakat Marty Janik - www.martajanik.com, artystki kolażu i ilustratorki, która na stałe współpracuje z Muzeum Karykatury w Warszawie, gdzie prowadzi warsztaty. Jest laureatką Warszawskiej Nagrody Edukacji Kulturalnej 2020 (I miejsce w kategorii Instytucje Kultury). Jej kolaż „Bóg” pojawił się na okładce „Przekroju”. Dla Sony Music zrealizowała animowany teledysk Alicji Majewskiej. Swoje prace pokazywała m.in. w USA, Irlandii i Niemczech. Pewien czas temu stworzyła ,,Babę z rybą’’, która wędruje po świecie.

Najczęściej mówimy o Światowym Dniu Książki, zapominając, że to niepełna nazwa święta. Uwadze może umykać jego druga część – prawa autorskie. Prawo autorskie to prawo twórcy do wyłącznego dysponowania swoją twórczością. Twórca może swoje dzieło podarować, może je za darmo rozpowszechniać, ale może je także udostępniać w sposób komercyjny i czerpać zyski ze sprzedaży. Prawo chroni wszelką własność intelektualną i materialną każdego z nas. To bardzo ważne dla twórców, rozwoju kultury, nauki i techniki. Bez rozwoju systemu ochrony prawa własności intelektualnej nie byłoby rewolucji przemysłowej i technologicznej. Dziś mamy do czynienia z fenomenem rozwijającego się błyskawicznie i zmieniającego naszą komunikację i formy naszego działania – AI. Sztuczna inteligencja znacząco obniżyła poziom ochrony praw autorskich, gdyż stworzyła powszechnie dostępne i tanie narzędzia sprzyjające reprodukcji treści, obrazów czy muzyki. W tej sytuacji jeszcze bardziej istotna staje się świadomość tego, jak ważne są prawa autorskie i ich skuteczna ochrona.

Informacja: Dobrochna Błażejczak

Plakat Marty Janik 2025

Pobierz

pdf - 8.77MB